کد مطلب:30055 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:17

گنجینه پرسمان » اعتقادات

بداء چيست و چرا به آن معتقد هستيد ؟

واژه بداء در لغت عرب , به معناي ظهور و آشكار شدن است , و در اصطلاح دانشمندان شيعه , بر دگـرگـونـي مـسـيـر طـبـيعي سرنوشت يك انسان در پرتو رفتار صالح وپسنديده وي , اطلاق مي گردد . مـساله بداء يكي از فرازهاي بلند مكتب پوياي تشيع است كه برخاسته از منطق وحي و كاوش عقل مي باشد . از ديدگاه قرآن كريم , انسان در برابر سرنوشت خود , هميشه دست بسته نيست , بلكه راه سعادت بـراي او باز است و مي تواند با بازگشت به راه حق و رفتارهاي شايسته ,مسير فرجام زندگي خود را دگرگون سازد . از اين رو , اين حقيقت را به عنوان يك اصل فراگير و پايدار , چنين بيان مي كند : ان اللّه لا يغير ما بقوم حتي يغيروا ما بانفسهم . (1)- هـيچگاه خداوند وضع گروهي را تغيير نمي دهد تا اين كه خود , وضع خويش رادگرگون سازند . و در جـاي ديـگـر مـي فـرمايد : و لو ان اهل القري آمنوا و اتقوا لفتحنا عليهم بركات من السماء و الارض . (2)- هـرگاه اهل آن مناطق ايمان مي آوردند و پرهيزكار مي شدند , درهاي بركات آسمان وزمين را بر آنان مي گشوديم . و دربـاره تـغيير سرنوشت حضرت يونس مي فرمايد : فلولا انه كان من المسبحين للبث في بطنه الي يوم يبعثون . (3)- پس اگر او از تسبيح كنندگان نمي بود , تا روز رستاخيز , در شكم او ( نهنگ )باقي مي ماند از آيـه اخـيـر چنين برمي آيد كه ظاهر جريان , ايجاب مي كرد يونس پيامبر , تا قيامت در آن زندان . ويژه باقي بماند . ليكن رفتار شايسته آن حضرت ( يعني تسبيح گفتن ) , مسير سرنوشت وي را دگرگون ساخت و او را نجات داد . اين حقيقت , در روايات اسلامي نيز پذيرفته شده است . پـيـامـبر گرامي در اين زمينه مي فرمايد : ان الرجل ليحرم الرزق بالذنب يصيبه و لا يرد القدر الا الدعاء و لا يزيد في العمر الا البر . (4)- يك انسان , به سبب گناه , از روزي خود محروم مي گردد و هيچ چيز نمي تواند اين تقدير و سرنوشت را دگرگون سازد مگر دعا كردن و هيچ چيز بر عمر وي نمي افزايد مگرنيكي نمودن . از ايـن روايت و امثال آن , به خوبي استفاده مي شود كه انسان بر اثر عصيان وگناه , به محروميت از روزي , مـحكوم مي شود ; ليكن با رفتاري شايسته ; مانند دعامي تواند مسير نوشت خود را تغيير دهد و با نيكي كردن , بر عمر خود بيفزايد . نتيجه از آيات قرآن و سنت استفاده مي شود كه چه بسا انسان در چهارچوب رفتارهاي متعارف خود , از ديدگاه اسباب و مسببات و روال عادي عكس العمل كارها , به سرنوشت خاصي محكوم گردد و يـا احـيـانا يكي از اولياي خدا ; مانند پيامبر و امام ,به آن خبر دهد , به اين معنا كه اگر اين طرز رفتار وي ادامه يابد سرنوشت مذكوردر انتظار او خواهد بود . لـيـكـن بـر اثر يك چرخش ناگهاني , رفتاري متفاوت در پيش گيرد و از اين راه , فرجام خود را دگرگون سازد . ايـن حـقـيـقت برخاسته از منطق وي و سنت پيامبر و كاوش عقل سليم , در اصطلاح دانشمندان شيعه , بداء ناميده مي شود . شـايـسته است روشن گردد كه تعبير به بداء , از ويژگيهاي تشيع نيست بلكه درنوشتارهاي اهل سنت و در سخنان پيامبر گرامي , اين تعبير به چشم مي خورد ; به عنوان نمونه , پيامبر در حديث ياد شده در زير , واژه بداء را به كار برده است : بداللّه عزوجل ان يبتليهم . (5)لازم بـه ذكـر اسـت كـه مـسـالـه بـداء بـه مـعـنـاي راه يافتن دگرگوني به ساحت مقدس علم خداوندي نيست ; زيرا خدا از ابتدا بر روند طبيعي رفتار انسانها و هم بر تاثيرعوامل دگرگون كننده اين روند , كه موجب بداء مي گردد , آگاه است و خود نيز درقرآن بدان خبر داده است . يمحوا اللّه ما يشاء و يثبت و عنده ام الكتاب . (6)- خدا هر چه را بخواهد محو و هر چه را بخواهد اثبات مي كند و اصل كتاب ( لوح محفوظ ) نزد اوست . بـنابراين , خداوند بزرگ به هنگام بروز بداء , حقيقتي را كه نزد وي از ازل معلوم بوده , بر ما آشكار مي سازد . و لذا امام صادق عليه السلام مي فرمايد : ما بداللّه في شي ء الا كان في علمه قبل ان يبدو له . (7)- در هيچ موردي براي خدا بداء رخ نداد مگر اين كه در ازل , از آن آگاه بود . فـلـسـفه بداءشكي نيست اگر انسان , دست خود را در تغيير سرنوشت خويش باز بداند , درصدد سـاخـتـن آيـنـده اي بـهـتـر بـرمـي آيـد و با روحيه اي برتر و تلاشي بيشتر , در بهسازي زندگي خودمي كوشد . بـه بـيـانـي ديگر , همانگونه كه مساله توبه و شفاعت , انسان را از نوميدي و سردي زندگي نجات مـي دهـد , حقيقت بداء نيز موجب نشاط و شادابي وي مي گردد و او را به آينده اي روشن اميدوار مي سازد ; زيرا در پرتو اين بينش , انسان مي داند كه مي تواند سرنوشت خود را به حكم خداي بزرگ , تغيير دهد و به سوي آينده اي بهتر وفرجامي درخشان تر قدم بردارد .

---

شيعه پاسخ مي دهد
حسيني نصب - سيد رضا 1 - رعـد : 211 - اعـراف : 396 - صـافات : 143 و 4144 - مسند احمد , ج 5 , ص 277 و مستدرك حاكم , ج 1 , ص 493 . و نظير آن التاج الجامع للاصول ج 5 , ص 111 . 5 - النهايه في غريب الحديث و الاثر , نگارش مجدالدين مبارك بن محمد جزري ,ج 1